Ο στιγματισμός του να είσαι υπέρβαρος

Γράφει για το PhyloSofia ON ο Νίκος Κατέχης, συγγραφέας...

@Νίκος Κατέχης

Ο ρατσισμός είναι αρκετά παλιά ιστορία. Η χοντροφοβία επίσης. Επί αιώνες κι αιώνες φαινόταν εντάξει να υποτιμάς ή ακόμα και να μισείς κάποιον λόγω των εξωτερικών (και μη) χαρακτηριστικών του. Οι κοινωνίες όμως εξελίσσονται κι αλλάζουν. Μαθαίνουμε από τα λάθη μας· εντοπίζουμε τα μελανά σημεία μας και τα καθαρίζουμε. Παρ' όλα αυτά, μερικοί λεκέδες επιμένουν όπως αυτοί στις διαφημίσεις απορρυπαντικών. Οι αλλαγές έρχονται, αλλά έρχονται αργά. Καλλιεργούνται σαν λουλούδια και όλοι γνωρίζουμε πως σε ένα βράδυ δεν μπορεί να φυτευτεί και να ανθίσει μια ολόκληρη τριανταφυλλιά.
Οι υπέρβαροι άνθρωποι περιθωριοποιούνται και στιγματίζονται καθημερινά και παντού. Οι υπέρβαροι άνθρωποι αντιμετωπίζονται από τους μη υπέρβαρους ανθρώπους (και μερικές φορές, από άλλους υπέρβαρους ανθρώπους) ως άσχημοι, τεμπέληδες, κομπλεξικοί και δέχονται συνεχώς υπενθυμίσεις για το ότι πρέπει να αδυνατίσουν. Λαμβάνουν σχόλια και υποδείξεις από ανθρώπους που ουδέποτε ενδιαφέρθηκαν πραγματικά για την υγεία των διπλανών τους, εκτός από όταν κάτι τους ενοχλεί στο μάτι. Μερικές φορές δέχονται άσχημη αντιμετώπιση κι από γιατρούς και νοσηλευτές, οι οποίοι μπορεί και να αγνοήσουν τις σκέψεις, τις ανησυχίες και τα προβλήματα ενός ανθρώπου με δείκτη μάζας σώματος ανώτερου από τον ιδανικό, επειδή η πρώτη τους πρόταση (ίσως και η μοναδική) είναι: «Χάσε βάρος».
Ναι, είναι γνωστό ότι η παχυσαρκία σε βάζει σε ρίσκο για ένα σωρό ασθένειες και πως έχει εξελιχθεί σε ένα είδος πανδημίας τον τελευταίο αιώνα (το 10% περίπου του ανθρώπινου πληθυσμού είναι υπέρβαρο). Αλλά άπαντες το γνωρίζουν αυτό, έτσι όπως όλοι γνωρίζουν και τους κινδύνους στους οποίους σε βάζει το κάπνισμα, η κατάχρηση του αλκοόλ, ή το να διασχίζεις δρόμους από διαβάσεις χωρίς φανάρια. Αμφιβάλλω αν ένας υπέρβαρος άνθρωπος θα πάρει κάτι θετικό από το αρνητικό σχόλιο κάποιου αγνώστου, ο οποίος ένιωσε την ανάγκη να του πει πως μοιάζει με βόδι και πως πρέπει να αδυνατίσει προτού πεθάνει από ανακοπή. Άλλωστε, υπάρχουν υπέρβαροι άνθρωποι οι οποίοι είναι απόλυτα υγιείς, ή έστω, υγιείς εντός των φυσιολογικών πλαισίων. Κι όσοι δεν είναι υγιείς, το γνωρίζουν και πιθανότατα προσπαθούν να το αντιμετωπίσουν, ή έστω, να ζήσουν την ζωή τους όσο καλύτερα μπορούν. Τα αρνητικά σχόλια μόνο κακό μπορούν να τους κάνουν.
Μη ξεχνάμε, άλλωστε, τις διατροφικές διαταραχές. Κάθε χρόνο, 1.6% των γυναικών και 0.8% των αντρών διαγιγνώσκονται με κάποιου είδους διαταραχή πρόσληψης τροφής, ενώ υπάρχουν κι αρκετοί που δεν αναζητούν ποτέ βοήθεια. Συνήθως, ψυχολογικοί είναι οι λόγοι που οδηγούν τους ανθρώπους σε υπερβολική κατανάλωση τροφής (όπως και σε μειωμένη ή και ανύπαρκτη κατανάλωση, σε άλλες περιπτώσεις), ενώ υπάρχει και πληθώρα καταστάσεων που μπορούν να επηρεάσουν το βάρος ενός ατόμου. Κι έτσι όπως δεν μπορείς να πείσεις έναν κουτσό να περπατήσει όπως εσύ τον φαντάζεσαι να περπατάει, δεν μπορείς κι ούτε έχει νόημα να πεις σε έναν άνθρωπο με μια διατροφική διαταραχή να τρώει και να εξασκείται έτσι όπως εσύ τον θες.
Προσωπικά, έχω αντιμετωπίσει δύο διατροφικές διαταραχές στην ζωή μου· τα δύο δίπολα: ψυχογενή βουλιμία, η οποία υποχώρησε για να αφήσει στην θέση της τη γνωστότερη όλων των διατροφικών διαταραχών, την νευρική ανορεξία. Κάποτε ζύγιζα 135 κιλά και βίωσα στο πετσί μου την περιθωριοποίηση και τον στιγματισμό που δέχονται οι υπέρβαροι άνθρωποι και δη, οι υπέρβαροι έφηβοι. Άγνωστοι μου έλεγαν πως πρέπει να αδυνατίσω. Άγνωστοι με υποτιμούσαν σε κάθε μου προσπάθεια να αδυνατίσω. Άγνωστοι με κοιτούσαν με απέχθεια, άλλοι κρυφά και με ντροπή κι άλλοι φανερά με θράσος, λες και το βλέμμα τους θα με τιμωρούσε για κάποιο κολοσσιαίο μου σφάλμα απέναντι στην ανθρωπότητα. Μισούσα τον εαυτό μου, κυρίως γιατί η κοινωνία μου έδωσε να καταλάβω ότι πρέπει να τον μισώ. Ξεκίνησα μια διατροφή στα δεκαοχτώ μου η οποία εξελίχθηκε σε νευρική ανορεξία. Έχασα έναν ολόκληρο άνθρωπο σε κιλά και κόντεψα να πεθάνω σε μια προσπάθεια να γίνω επιτέλους αποδεκτός, ίσως και κάτι περισσότερο από αποδεκτός, για τη κοινωνία που με κρατούσε στα σύνορα μεταξύ ύπαρξης κι ανυπαρξίας.
Φυσικά, όπως αναφέρθηκε πιο πάνω, η παχυσαρκία σε βάζει σε ρίσκο για ένα σωρό ασθένειες. Όμως, αυτό δεν μειώνει το δικαίωμα του κάθε ανθρώπου να είναι έτσι ακριβώς όπως είναι, δίχως να δέχεται επιθέσεις όλων των ειδών από δήθεν καλύτερους ανθρώπους. Οι συγκρίσεις πρέπει να σταματήσουν. Το σώμα μου δεν είναι το δικό σου· τα προβλήματα σου, η ζωή σου, ο ψυχισμός σου δεν είναι ίδια με τα δικά μου. Κι ακόμα κι αν ήταν, και πάλι, δεν είσαι εγώ κι εγώ δεν είμαι εσύ. Μπορεί να ζούσαμε την ίδια ακριβώς ζωή από τα γεννοφάσκια μας, και πάλι θα καταλήγαμε ολότελα διαφορετικοί.
Η κοινωνία έχει θέσει κάποια πολύ συγκεκριμένα πρότυπα ομορφιάς τις τελευταίες δεκαετίες, τα οποία εκμεταλλεύεται και τρέφει η βιομηχανία ομορφιάς για να αποκτάει κέρδος. Κυριολεκτικά, μας βομβαρδίζουν καθημερινά με διαφημίσεις και δημοσιεύσεις, οι οποίες πατάνε πολύ γερά πάνω στις ανασφάλειες μας και ενίοτε μας δημιουργούν καινούριες με μοναδικό σκοπό το... χρήμα. Κι όλα αυτά, για να μοιάσουμε κι εμείς σε ένα αυθαίρετο πρότυπο ομορφιάς που δεν σημαίνει τίποτα στην πραγματικότητα και δεν θα έπρεπε να προβάλλεται ως ο απώτερος σκοπός κάθε ανθρώπου.
Όλοι οι άνθρωποι έχουν δικαίωμα σε μια φυσιολογική και γεμάτη ζωή. Η εργασία, η διασκέδαση, η φιλία, ο έρωτας, ο χορός, τα ρούχα και το φαγητό ΔΕΝ είναι προνόμια μονάχα των ανθρώπων με ιδανικό δείκτη μάζας σώματος.
Στην τελική, είμαστε όλοι μοναδικοί. Και είναι κάτι περισσότερο από εντάξει. Πρέπει, λοιπόν, να μάθουμε να αποδεχόμαστε ο ένας τον άλλον, όπως κι αν μοιάζει, όσο κι αν ζυγίζει, όπως κι αν βαδίζει, όπως κι αν μιλάει, γιατί πραγματικά δεν μας πέφτει κανένας λόγος πάνω στο πως θα ζήσει την ζωή του και πως θα μοιάζει ένας άλλος άνθρωπος.