Έρευνα: Το σχολείο και η αποτελεσματικότητα του

Γράφει για το PhyloSofia ON η Σοφία Σιμέλα Θωίδη, φοιτήτρια του Τμήματος Φιλολογίας στο ΕΚΠΑ...

@Σοφία Σιμέλα Θωίδη

Είναι γεγονός πως τη σημερινή εποχή το σχολείο σαν μονάδα κοινωνικοποίησης και εκπαίδευσης των παιδιών και των εφήβων προκαλεί αμφιλεγόμενες αντιδράσεις. Έχει σαφέστατα διαδεχθεί το προηγούμενο και από πολλούς παρωχημένο τρόπο εκπαίδευσης, ωστόσο φαίνεται να αντιμετωπίζει για ακόμα μια φορά διάφορες ελλείψεις ή και να χαρακτηρίζεται από λανθασμένους τρόπους διαπαιδαγώγησης και μεταλαμπάδευσις της γνώσης. Μέσα από συζητήσεις με πρώην μαθητές και νυν φοιτητές, διαπίστωσα πως πολλοί εκ των ερωτηθέντων είχαν διαμορφώσει μια όχι και τόσο θετική, θα έλεγα αρκετά αρνητική σε κάποιες περιπτώσεις, άποψη για το σχολείο. Το σχολικό πρόγραμμα, οι τρόποι διδασκαλίας, οι υλικοτεχνικές υποδομές και πολλά άλλα κομμάτια που απαρτίζουν τη σχολική μονάδα έχουν διαμορφώσει μια κρίση στους νέους που προκαλεί προβληματισμό και σκέψη. Για αυτό το λόγο αποφάσισα να διεξάγω μια έρευνα ρωτώντας τους νέους τη γνώμη τους για το σχολείο και την αποτελεσματικότητα του.

Ξεκινώντας, είναι σημαντικό το γεγονός πως το 95% των ερωτηθέντων έχουν τελειώσει τη σχολική τους πορεία και διανύουν τώρα την πανεπιστημιακή τους εκπαίδευση. Όλοι όσοι συμμετείχαν στην έρευνα, ολοκλήρωσαν τα σχολικά τους χρόνια σε Γενικά Λύκεια, αγγίζοντας με αυτόν τον τρόπο το ποσοστό του 100%. Ξεκινώντας λοιπόν, με την επαγγελματική αποκατάσταση και πορεία των νέων αυτών ατόμων φαίνεται πως επικρατεί μια σύγχυση και μια απογοήτευση όσο αφορά τη θέση του σχολείου σε αυτά. Στην ερώτηση, εάν πιστεύουν πως κάθε κατεύθυνση (θεωρητική, θετική, οικονομικά) παρέχει τις ίδιες πιθανότητες για επαγγελματική αποκατάσταση, μόλις το 55% των ερωτηθέντων απάντησε αρνητικά. Είναι σημαντικό λοιπόν να υπογραμμιστεί πως οι νέοι νιώθουν αρκετά ανασφαλείς στο κομμάτι της επαγγελματικής σταδιοδρομίας τους καθώς πάνω από τους μισούς πιστεύουν πως η εκπαιδευτική κατεύθυνση τους δεν θα τους προσφέρει απαραίτητα και μια σταθερή επαγγελματική κατάσταση. Αυτό σαφέστατα οδηγεί στο ερώτημα της ασφάλειας που μπορεί να νιώθει ένας έφηβος γύρω στα δεκαπέντε με δεκαεπτά του χρόνια για να ακολουθήσει την κατεύθυνση εκείνη που είναι της προσωπικής επιλογής του. Αυτή η τάση μπορεί να οδηγήσει και σε αποκλεισμό μερικό ή ίσως μακροπρόθεσμα σχεδόν ολικό κάποιων κατευθύνσεων. Πάντως πολλοί από τους νέους τόνισαν πως η θετική κατεύθυνση έχει περισσότερες επιλογές για επαγγελματική αποκατάσταση.

Παράλληλα είναι θετικό το γεγονός πως το 90% των απαντήσεων ήταν θετικό στο εάν επέλεξαν μόνοι τους την πορεία που ήθελαν κατά τη διάρκεια συμπλήρωσης των επαγγελμάτων της αρέσκειας τους. Φαίνεται εδώ πως όσο περνάνε τα χρόνια και εξελίσσεται η πορεία της εκπαίδευσης, η οποία διαχέεται στην κοινότητα με μεγαλύτερη ευχέρεια, τόσο πιο συχνό είναι τα παιδιά να μην χειραγωγούνται από τους μεγαλύτερους και από τις τάσεις της εποχής. Βέβαια το εισόδημα σίγουρα παίζει ακόμα καταλυτικό ρόλο στην επιλογή επαγγέλματος. Είναι ακόμη σημαντικό ότι το 60% απάντησε αρνητικά στην ερώτηση εάν το εισόδημα τους απασχολούσε ήδη από τα σχολικά τους χρόνια. Οι νέοι φαίνεται πως παρά τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει η πλειονότητα των πολιτών στο οικονομικό κομμάτι, δεν επηρεάζονται όσο βρίσκονται υπό την προστασία των γονέων ή των κηδεμόνων τους. Ωστόσο, ένα σημείο της έρευνας που θέλει ιδιαίτερη προσοχή είναι το εάν οι νέοι βρίσκουν το σύγχρονο εκπαιδευτικό σύστημα βαθμοθηρικό ή όχι. Τα αποτελέσματα είναι μάλλον αποκαρδιωτικά καθώς το θετικό ποσοστό άγγιξε το 100%! Όλοι, όσοι συμμετείχαν στην έρευνα, θεωρούν πως το σύγχρονο εκπαιδευτικό σύστημα προάγει το κυνηγητό του βαθμού και όχι την πραγματική και ουσιώδη εκπαίδευση. Τα νέα παιδιά φαίνεται να μην νιώθουν την ασφάλεια και την προστασία τους στο κομμάτι της ανάδειξης των ικανοτήτων τους, μιας και το 65% των ερωτηθέντων απάντησε πως έχει νιώσει ότι το εκπαιδευτικό σύστημα τον αδικεί. Γίνεται λοιπόν κατανοητό πως αρκετοί είναι εκείνοι που σκέφτονται και νιώθουν πως το εκπαιδευτικό σύστημα δεν είναι δίκαιο απέναντι στις ικανότητες και το δυναμικό τους.

Μια πιο βαθειά ματιά στο χώρο της διδασκαλίας έφερε την ερώτηση σχετικά με τη χρήση διαγωνισμάτων ως ένας τρόπος να μπορέσουν οι νέοι να ελέγξουν τις γνώσεις τους και φυσικά να καταφέρουν και οι καθηγητές να αποτιμήσουν το επίπεδο και την εκπαιδευτική τους διαδικασία. Είναι αρκετά σημαντικό να προσέξουμε πως το κονταροχτύπημα στο εάν τα διαγωνίσματα βοηθάνε στην εξέλιξη του μαθητή ή όχι ήταν μεγάλο με το ποσοστό 55% να απαντά αρνητικά. Επομένως, γίνεται κατανοητό πως σχεδόν οι μισοί από τους ερωτηθέντες δεν πιστεύουν πως τα διαγωνίσματα ήταν ωφέλημα, πόσο μάλλον ένας τρόπος να αναπτύξουν τις μαθησιακές τους ικανότητες. Ακόμη είναι εξίσου σπουδαίο το γεγονός πως το 95% των νέων απάντησε αρνητικά στην ερώτηση για το εάν το σχολικό πρόγραμμα αναπτύσσει πολύπλευρα τους νέους και τους προετοιμάζει ορθά για την συμμετοχή τους ως ενεργά μέλη της κοινωνίας. Οι περισσότεροι και με μεγάλη διαφορά θεωρούν πως το σχολικό πρόγραμμα δεν τους βοήθησε να ετοιμαστούν για το ρόλο του ενήλικα-πολίτη. Αυτό σημαίνει πως το σχολείο ίσως και να μην μπορεί να πραγματοποιήσει το μεγαλύτερο στόχο του: την υγιή προετοιμασία των πολιτών. Το εξαιρετικά υψηλό ποσοστό πραγματικά γεννά σημαντικές ανησυχίες.

Παράλληλα, δεν είναι λίγοι εκείνοι που θεωρούν πως ορισμένα μαθήματα τους ήταν εντελώς ανούσια. Στην ερώτηση εάν κάποια μαθήματα μπορούσαν να παραληφθούν ένα μεγάλο ποσοστό απάντησε θετικά. Πιο συγκεκριμένα, μιλάμε για το ποσοστό 75%. Κάποιοι ανέφεραν μαθήματα όπως η Φιλοσοφία και τα μαθήματα κοινωνικής φύσεως. Κάποιοι έκαναν λόγο και για τα καλλιτεχνικά μαθήματα, όπως η Μουσική και τα Εικαστικά. Ωστόσο, στην ακριβώς επόμενη ερώτηση σχετικά με το εάν τέτοιους είδους μαθήματα θα έπρεπε να διδάσκονται έως τις τελευταίες τάξεις του Λυκείου η μεγαλύτερη μερίδα των ερωτηθέντων ήταν θετική με το ποσοστό να αγγίζει και πάλι το 75%. Αυτά τα αποτελέσματα σαφέστατα δείχνουν πως επικρατεί μια βαθειά σύγχυση μεταξύ των νέων για το εάν πρέπει να εισάγονται στο σχολικό πρόγραμμα καλλιτεχνικά μαθήματα. Ίσως μια πιθανή λύση θα ήταν το σχολείο να τόνιζε τη χρησιμότητα και τη σημασία τους για την πνευματική ανάπτυξη του ατόμου και την πολύπλευρη οπτική που προσφέρουν στην κάθε μια προσωπικότητα.

Είναι επίσης, αξιοσημείωτο το γεγονός πως η πλειοψηφία των νέων σε ποσοστό 65% θεωρεί πως όλες οι κατευθύνσεις δεν  έχουν ισάξιες πιθανότητες σε επαγγελματική αποκατάσταση. Οι περισσότεροι θεωρούν πως η θετική κατεύθυνση δίνει περισσότερες ευκαιρίες ενώ σε δεύτερη μοίρα βάζουν την κατεύθυνση των οικονομικών και την τρίτη θέση καταλαμβάνει η θεωρητική κατεύθυνση. Ακόμη, ένα σημαντικό ποσοστό, πρόκειται για το 55% των νέων δήλωσαν πως κατά τα σχολικά τους χρόνια σε κάποια περίοδο έχουν βιώσει καταστάσεις που μπορούν να θεωρηθούν ότι ανήκουν στο πλαίσιο του σχολικού εκφοβισμού. Είναι λυπηρό το γεγονός πως πρόκειται για ένα τόσο μεγάλο ποσοστό. Εδώ τίθεται το ερώτημα του κατά πόσο τα σχολεία είναι ασφαλή μέρη και κατά πόσο μπορούν να διαπαιδαγωγήσουν σωστά τους νέους. Ενδιαφέρον έχουν οι απαντήσεις των ερωτηθέντων στην ερώτηση: Ποιες είναι οι αιτίες του σχολικού εκφοβισμού στην εποχή μας; Κάποιες από τις απαντήσεις ήταν η έλλειψη αποδοχής της διαφορετικότητας, λανθασμένη διαπαιδαγώγηση των νέων μέσα από το οικογενειακό πλαίσιο, μίμηση συμπεριφορών που αποκλίνουν από τις κοινωνικά αποδεκτές μέσα από φιλικές παρέες, τάση για μείωση της αυτοπεποίθησης ορισμένων κατηγοριών των νέων και τάση για αποκλεισμό τους, ανάγκη ορισμένων παιδιών για ανάδειξη, χαμηλή πληροφόρηση των νέων για την διαφορετικότητα και ανικανότητα των καθηγητών να ελέγξουν τέτοιες συμπεριφορές.

Για αυτούς τους λόγους, δεν ήταν λίγοι εκείνοι που απάντησαν αρνητικά στο εάν οι καθηγητές είναι πλήρως καταρτισμένοι αγγίζοντας το ποσοστό του 80%. Ακόμα μεγαλύτερο ήταν το ποσοστό εκείνων που θεωρούν πως η δράση των καθηγητών θα πρέπει να ελέγχεται από αρμόδιους σε ποσοστό 95%, ενώ ακόμα μεγαλύτερο ποσοστό είναι εκείνο που θεωρεί πως το πανεπιστημιακό πτυχίο δεν είναι αρκετό για να μπορεί κάποιος να είναι σωστός καθηγητής. Εδώ πρόκειται για ολική συμφωνία των ερωτηθέντων αφού το ποσοστό της θετικότητας στην ερώτηση αυτή είναι 100%.

Παρόλα αυτά, ένα σημαντικό ποσοστό, 70% απόλαυσε τα σχολικά του χρόνια παρά το γεγονός πως το 65% θεωρεί πως το εκπαιδευτικό σύστημα είναι αναποτελεσματικό. Αυτό λοιπόν, που μας δείχνει αυτή η έρευνα είναι ότι το εκπαιδευτικό σύστημα με βάση τις απαντήσεις των νέων χωλαίνει σε διάφορους τομείς. Θα πρέπει να λάβουμε σοβαρά το τι εστί ορθή διαπαιδαγώγηση και μεταλαμπάδευση της γνώσης, ίσως με το να αλλάξουμε ορισμένους κανόνες και τον τρόπο που αντιμετωπίζουμε ολικά την εκπαίδευση και το σχολικό χώρο.

@Έρευνες