Πορτάρα - Ένα μνημείο αίνιγμα
Γράφει για το PhyloSofia ΟΝ η Σοφία Αηδώνη, φοιτήτρια Κλασσικής Φιλολογίας στο ΕΚΠΑ...
@Σοφία Αηδώνη
Η Νάξος σύμφωνα με την μυθολογία είναι το νησί στο οποίο μεγάλωσε ο Δίας και το νησί στο οποίο άφησε ο Θησέας την Αριάδνη μετά την αναχώρησή τους από την Κρήτη, η οποία έμεινε πράγματι εκεί και πλέον μας είναι γνωστή ως η σύζυγος του θεού Διονύσου.
Φτάνοντας, λοιπόν, κανείς στη Νάξο, στο νησί του Δία αλλά και της Αριάδνης, ήδη από το πλοίο μαγεύεται από την εμβληματική ''παρουσία'' της Πορτάρας,που αμέσως αποδεικνύει την ύπαρξη ενός μεγαλειώδους αρχαίου πολιτισμού και μιας τεράστιας αρχαίας παράδοσης στο νησί.
Η Πορτάρα δεσπόζει στο υψηλότερο σημείο της χώρας που φημίζεται για το εντυπωσιακό θέαμα του ηλιοβασιλέματος, το οποίο αν κάποιος έχει την τύχη να θαυμάσει, είμαι σίγουρη πως θα συμφωνήσει στο ότι συναγωνίζεται επάξια το φημισμένο ηλιοβασίλεμα της Σαντορίνης.
Γιατί όμως η Πορτάρα αποτελεί αίνιγμα; Αίνιγμα αποτελεί καθώς πολλά στοιχεία για την ιστορία της μας είναι ακόμη άγνωστα. Η ονομασία αποδίδεται στο εξωπραγματικό μέγεθός της και στο πόσο εμβληματικό φαίνεται στα μάτια όλων το μνημείο. Όμως δεν είναι παράξενη μία είσοδος μόνη της σε ένα τόσο ψηλό σημείο του νησιού; Που θα οδηγούσε αυτή η είσοδος;
Σύμφωνα με τους μελετητές τον 6ο αιώνα π.Χ. ο τύραννος των σημερινών Κυκλάδων,ο Λύγδαμις , έχοντας στο νου του ένα μεγαλοπρεπές οικοδομικό όραμα - σχέδιο, ξεκίνησε την ανέγερση ενός ναού, ο οποίος ναός από τις περισσότερες μελέτες προκύπτει πως δημιουργήθηκε προς τιμήν του θεού Απόλλωνα. Το γεγονός επίσης, πως η Πορτάρα στρέφεται προς την Δήλο, το ιερό νησί του Απόλλωνος και της Αρτέμιδος, είναι μία ακόμη ένδειξη πως χτίστηκε προς τιμήν του πρώτου.
Πράγματι ο θεός Απόλλωνας συνδέθηκε πολύ με το νησί της Νάξου, και μία τέτοια άποψη σαφώς και ευσταθεί. Αυτή θεωρείται μάλιστα και η επικρατέστερη θεωρία. Ωστόσο, έχουν κατά καιρούς διατυπωθεί και άλλες απόψεις .
Για παράδειγμα, έχει υποστηριχθεί πως ενδεχομένως να χτίστηκε προς τιμήν του θεού Διονύσου, ο οποίος και αυτός συνδέεται αρκετά με τη Νάξο ή ακόμη και προς τιμήν της θεάς Αθηνάς, δεδομένου ότι στο νησάκι, στο οποίοι συναντάμε την Πορτάρα ,έχει δοθεί η ονομασία Παλάτια. Από εκεί ορμώμενοι οι μελετητές, έχουν σπεύσει να συνδυάσουν την ονομασία του χώρου αυτού με το επίθετο Παλλάς που αποδίδεται στη Αθηνά. Αυτή η άποψη είναι βέβαια και η πιο απίθανη καθώς το όνομα της θεάς Αθηνάς δεν έχει συνδεθεί ουδέποτε ξανά στενά με το νησί αυτό.
Το τελευταίο ερώτημα που προκύπτει και για άλλη μία φορά μας οδηγεί στον χαρακτηρισμό της Πορτάρας ως μυστηριώδους μνημείου, είναι το τι απέγινε ο υπόλοιπος ναός. Είναι δυνατόν να υπήρξε στο σημείο εκείνο ένας ναός με τέτοιες διαστάσεις και του οποίου θα μπορούσε η Πορτάρα να αποτελεί είσοδο; Η απλή λογική αλλά και οι μελετητές τείνουν στο όχι ως απάντηση, χωρίς και πάλι να είναι σίγουροι. Πάντως , από τις μελέτες που έχουν γίνει προκύπτει πως πράγματι στο νησάκι αυτό υπήρχε ένας μικρός ναός, ιωνικού ρυθμού, που μάλλον δεν ολοκληρώθηκε ποτέ λόγω ίσως του πολέμου που ξέσπασε τότε, εμπλεκόμενα στον οποίο ήταν τα νησιά της Νάξου και της Σάμου.
Τα σωζόμενα μέρη του ναού, είναι φανερό σε όλους τους επισκέπτες πως είναι ελάχιστα και δεν δείχνουν καν έναν μισοτελειωμένο ναό. Λέγεται πως Χριστιανοί είχαν χτίσει πολύ αργότερα Χριστιανικό ναό, πάνω στον αρχαίο ναό, αλλά ότι κατά την περίοδο της Ενετοκρατίας, που για άλλη μία φορά ξέρουμε πως είχε εμπλακεί στα γεγονότα και η Νάξος, οτιδήποτε απέμεινε χρησιμοποιήθηκε εκ νέου για την οικοδόμηση νέων αρχιτεκτονικών έργων στο νησί.
Η περίφημη Πορτάρα, λοιπόν, είναι ένα μνημείο που ενώ έχουν γίνει τόσες μελέτες τίποτα δεν έχει αποδειχθεί και τίποτα δεν θεωρείται σίγουρο. Το σίγουρο όμως είναι πως αποτελεί ένα πάρα πολύ ελκυστικό αξιοθέατο για όλους όσους ενδιαφέρονται για αρχαιολογικά μνημεία και όχι μόνο, ενώ παράλληλα η ενέργεια του μέρους γίνεται αντιληπτή από όλους. Το μυστήριο γύρω από την Πορτάρα θα την καθιστά γοητευτική για πάρα πολλά χρόνια ακόμη.