Μίκης Θεοδωράκης: Ο πατέρας της ελληνικής μουσικής
Γράφει για το PhyloSofia ΟΝ η Σοφία Σιμέλα Θωίδη, φοιτήτρια Κλασσικής Φιλολογίας στο ΕΚΠΑ...
@Σοφία Σιμέλα Θωίδη
Ο Μίκης Θεοδωράκης είναι, γιατί είναι δύσκολο για τον καθένα μας να χρησιμοποιήσει τον παρελθοντικό χρόνο, ο πατέρας της ελληνικής μουσικής. Γεννήθηκε στις 29 Ιουλίου 1925 και πέθανε σήμερα, στις 2 Σεπτεμβρίου 2021. Η σημερινή μέρα δεν θα μπορούσε να επισκιαστεί με τίποτα άλλο παρά μόνο με το μαύρο πέπλο της θλίψης και της λύπης. Σήμερα ο πατέρας όλων μας πέρασε στις πύλες της αθανασίας αφήνοντας πίσω του μια σπουδαία παρακαταθήκη αγώνων και μουσικής. Πρόκειται για τον μέγα Έλληνα μουσικοσυνθέτη, στιχουργό, αλλά επίσης και διευθυντή ορχήστρας και πολιτικό. Η καταγωγή του ήταν από τη Μικρά Ασία και την Κρήτη. Ο Θεοδωράκης κατάφερε να ενώσει όλους τους απανταχού παρόντες Έλληνες κάτω από την αγκαλιά της αγωνιστικής μουσικής, μιας μουσικής που μιλά για τη δικαιοσύνη, την ελευθερία και τη δημοκρατία. Μέσω των συναυλιών του ταξίδεψε σε όλων τον κόσμο καθώς τα τραγούδια του ακούστηκαν σε κάθε άκρη της Γης, στην Χιλή, την Κούβα, τη Ρωσία, έως και τον Καναδά. Ο Μίκης Θεοδωράκης έχει γράψει πάνω από χίλια έργα μεταξύ των οποίων βρίσκονται όπερες, μουσική δωματίου, συμφωνικά έργα, καντάτες, ορατόρια, μουσική για μπαλέτο, θέατρο και κινηματογράφο, αλλά και στίχους και διάφορα βιβλία. Πρόκειται για έναν μεγάλο διανοητή που άγγιξε και αγκάλιασε τον τίτλο του <<μύθου>> και το σύμβολο του αγώνα.
Τα χρόνια της κατοχής ήταν δύσκολα για τον μεγάλο Μίκη, αλλά ήταν και εκείνα τα χρόνια που τον οδήγησαν να χτυπήσει την πόρτα της μουσικής. Σε ηλικία δεκαπέντε χρονών εν έτη 1940 και έως το 1943, ξεκίνησε τα πρώτα μαθήματα μουσικής ενώ δεν άργησε να αφιερωθεί ολοκληρωτικά στη χορωδιακή μουσική. Μάλιστα σε ηλικία δεκαεπτά χρονών διευθύνει την πρώτη του χορωδία, την χορωδία της εκκλησίας της Αγίας Βαρβάρας. Εκεί έκανε και την πρώτη του προσπάθεια να επαναστατήσει και να φύγει κρυφά στο μέτωπο. Όπως και ο ίδιος αναφέρει: <<"Χωρίς να το πολυσκεφτώ, αποφάσισα να πάω στο μέτωπο. Είχα διαβάσει τις σημειώσεις του πατέρα μου, "Πολεμικαί Σελίδες", που με τόση υπερηφάνεια διηγούνταν την φυγή του από την Κρήτη - κρυφά από τους δικούς του, για να πάει στο μέτωπο, που, κατά σύμπτωση, και τότε βρισκόταν στην Ήπειρο. Ακολουθώντας το ρεύμα των φαντάρων, πήγα στο σταθμό και μπήκα στο τρένο. Δεν πήρα τίποτα μαζί μου, για να μην κινήσω υποψίες. Την ώρα του φαγητού άνοιξαν όλοι τα μαντήλια με τα τρόφιμα και έγινε ένα κοινό τραπέζι. Από το σταθμό Πελοποννήσου περάσαμε στο Σταθμό Λαρίσης και μόλις προλάβαμε το τρένο για τη Λάρισα. Από κει οι στρατιώτες με αυτοκίνητα ή και με τα πόδια πήγαιναν στα Γιάννενα, περνώντας από αριστερά, στο Μέτσοβο. Εξαντλημένος από το ταξίδι, κοιμόμουν βαθιά, κουβαριασμένος στον ξύλινο πάγκο του τρένου, όταν με ξύπνησαν. Ήταν χωροφύλακες. Αμέσως κατάλαβα ότι το ταξίδι μου έφθασε στο τέρμα του. Χωρίς πολλές κουβέντες αλλάξαμε τρένα και μπήκαμε στο δρόμο του γυρισμού. Απογοητευμένος και πληγωμένος αρνήθηκα να φάω. Μισούσα τον πατέρα μου και βιαζόμουν να τον δω, να του τα πω και να ξεσπάσω. Με περίμενε στον σταθμό στην Τρίπολη. Δεν είπαμε τίποτα μπροστά σε τρίτους. Βαδίσαμε σιωπηλοί έως το σπίτι μας, όπου η μάνα μου με τον αδελφό μου κρεμάστηκαν πάνω μου, κλαίγοντας και σκούζοντας. Αφού πέρασε η πρώτη μπόρα, τότε μίλησα ήμερα στον πατέρα μου: "Είσαι ψεύτης, γιατί μιλάς για πατριωτισμό και με εμποδίζεις να κάνω κι εγώ το καθήκον μου όπως το 'κανες κι εσύ". Δεν βρήκε άλλο επιχείρημα, παρά το ότι αυτός ήταν 16 κι εγώ μόνο 15 χρονών. Ήταν αστείο. Τότε τους δήλωσα ότι δεν έχω θέση στο σπίτι και, όπως ήμουνα, κατέβηκα τρέχοντας τη σκάλα και βγήκα στο δρόμο».
Λίγο καιρό μετά έδωσε και την πρώτη του συναυλία. Στην εφηβεία του συνελήφθη δύο φορές από τους Ιταλούς. Την πρώτη φορά στην Τρίπολη, στις 25 Ιουλίου του 1942 συλλαμβάνεται μετά από μια διαδήλωση που συμμετείχε στο τάφο του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη. Έμεινε τρεις μέρες στη φυλακή όπου και έμαθε πιο στενά την Μαρξιστική Ιδεολογία. Τον ίδιο χρόνο σπουδάζει νομική και οργανώνεται στην ΕΠΟΝ, δηλαδή στην Ενιαία Πανελλαδική Οργάνωση Νέων κατά τη διάρκεια της κατοχής με την Αντιφασιστική- Κομμουνιστική Θεωρία και αγωνίζεται από τις γραμμές στην αντίσταση. Παράλληλα, την ίδια χρονιά, το 1942, σπουδάζει στο Ωδείο Αθηνών με καθηγητή του τον Φιλοκτήτη Οικονομίδη. Την επόμενη χρονιά, το 1943, συνελήφθη κατά τη διάρκεια μιας διαδήλωσης για την 25η Μαρτίου. Η σύλληψη του αυτή θα καταλήξει σε πολύ βαριά βασανιστήρια.
Τα χρόνια του Εμφυλίου Πολέμου θα συνεχίσουν να είναι δύσκολα για τον Μίκη Θεοδωράκη μιας και θα διωχθεί από την αστυνομία. Εκείνος θα ζήσει παράνομα στην Αθήνα όπου και θα συνεχίσει τον αγώνα του. Ωστόσο, συλλαμβάνεται και πάλι και εξορίζεται στην Ικαρία και μετέπειτα στην Μακρόνησο. Ο ίδιος αναφέρει: <<Μια βραδιά στην Ικαρία πρότεινα στο θάλαμο να γράψουμε όλοι μαζί ένα τραγούδι. Λέω τον πρώτο στίχο, για να κινήσω τη μηχανή: "Θάλασσες μάς ζώνουν", "κύματα μάς κλειούν", λέει ένας άλλος. Ο καθένας έβρισκε κι ένα στίχο και στο τέλος διαλέγαμε τον καλύτερο. "Σ' άγριους βράχους πάνω τα νιάτα μας φρουρούν/στείλαν του λαού μας/ τ΄ άξια τα παιδιά/ για να τα λυγίσουν σε δεσμά βαριά". Την άλλη μέρα πήρα τους στίχους και πήγα στο βράχο. Το βράδυ τούς τραγούδησα το νέο μας τραγούδι. Το μάθαμε τόσο ωραία - με τριφωνίες - που βγήκαμε στην αυλή που δέσποζε πάνω απ' τη χαράδρα και το τραγουδούσαμε δυνατά, να μάς ακούσουν κι οι άλλοι. Το μεσημέρι στο καφενείο μάς ρωτούσαν: "Τί είναι αυτό που τραγουδούσατε μες στη νύχτα;". Το ίδιο βράδυ, μετά το συσσίτιο, το είπαμε στην ομάδα. 'Έτσι γράφτηκε και τραγουδήθηκε "Το Τραγούδι της Εξορίας". Έγραψα τότε κι άλλα δύο τραγουδάκια. Το ένα για το άρθρο δέκα, που μάς διατάζει "να μην έχουμε γυναίκα", και το άλλο για τους "τρεις αρραβωνιασμένους στην Ικαρία" σε ρυθμό καλαματιανό, που το χορεύαμε στις μουσικοχορευτικές μας εσπερίδες».
Το 1949 θα χρειαστεί να αναρρώσει από τα προβλήματα υγείας του λόγω της εξορίας και των βασανιστηρίων, στα Χανιά. Το 1950 καταφέρνει να αποφοιτήσει από το Ωδείο Αθηνών και ξεκινά την στρατιωτική του θητεία στην Αλεξανδρούπολη. Λίγο αργότερα, το 1954, κερδίζει μια υποτροφία που του επιτρέπει να σπουδάσει στο Παρίσι. Εκεί έρχεται σε στενή επαφή και συνθέτει κλασσική μουσική και μουσική για μπαλέτο. Έξι χρόνια μετά, το 1960, επιστρέφει και πάλι πανηγυρικά στην Ελλάδα και ηχογραφεί μέσα σε τέσσερα χρόνια δύο από τα πιο γνωστά και καθοριστικά έργα του για την ελληνική μουσική, τον <<Επιτάφιο>> του Γιάννη Ρίτσου και το <<Άξιον Εστί>> του Οδυσσέα Ελύτη. Το 1964 συνθέτει τον <<Ζορμπά>> του Μιχάλη Κακογιάννη.
Ακολούθησαν τα χρόνια της χούντας κατά τα οποία ο Μίκης Θεοδωράκης αγωνίζεται ενάντια της δικτατορίας και της Χούντας των Συνταγματαρχών. Περνά και πάλι αρκετά βασανιστήρια, καθώς συλλαμβάνεται, αποξενώνεται και εξορίζεται μαζί με την οικογένεια του στη Ζατούνα της Αρκαδίας. Από εκεί θα περάσει στο στρατόπεδο του Ωρωπού από όπου και στέλνει κρυφά τραγούδια του στο Παρίσι. Το 1970 τον βρίσκει και πάλι να αγωνίζεται για την ελευθερία, ενώ το 1974 καταφέρνει και πάλι να γυρίσει πίσω στην Ελλάδα όπου και ξεκινά μια σειρά συναυλιών. Το 1983 αποτελεί τομή στη ζωή του καθώς βραβεύεται με το Βραβείο Λένιν και γίνεται πρεσβευτής Ειρήνης και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Παράλληλα ξεκινάει ταξίδια μουσικής με σημαντικό σταθμό το <<Μαουτχίου>> με τη Μαρία Φαραντούρη. Το 1994 υπογράφει την σημαντική ιστορική συμφωνία μεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστίνιων.
Ο Μίκης Θεοδωράκης, ο πατέρας της ελληνικής μουσικής δεν σταμάτησε ποτέ να δίνει το παρών στα μεγάλα γεγονότα της Ελλάδας. Υπήρξε και υποψήφιος του Βραβείου Bafta, καθώς και του Νόμπελ Ειρήνης και μέλος της Ακαδημίας Αθηνών. Ακόμα και όταν η υγεία του δεν του επέτρεπε πλέον να συμμετέχει στα κοινά, εκείνος μέσα από στομφώδη και μακροσκελή κείμενα, άφηνε το δικό του μοναδικό στίγμα. Όπως είχε πει και ο ίδιο <<Να κάνετε αυτό που δεν μπορείτε! Να κατακτήσετε τον κόσμο!>>. Σήμερα λοιπό, αυτή η μεγάλη προσωπικότητα, η ιδιοφυΐα, ο λαϊκός ήρωας περπάτησε στον κόσμο των αγγέλων. Ας μην ξεχάσουμε ποτέ τα λόγια του <<Όταν φύγω η Ακρόπολη θα μου λείψει περισσότερο...>>.
