Η ραπ μουσική και η ιστορία της

Η ραπ (rap) είναι κυρίως αφροαμερικανικό μουσικό είδος που ξεκίνησε να γνωρίζει άνθιση στα τέλη της δεκαετίας του 1970. Έχει τις ρίζες της στην αφρικανική μουσική, την οποία έφεραν με τη βίαιη εκδούλευση και μετέπειτα μετακίνηση τους οι μαύροι στην Αμερική. Ετυμολογικά η λέξη "rap" σημαίνει "χτυπώ". Πρόκειται για είδος που δίνει έμφαση στους στίχους και στο περιεχόμενο αυτών και η μουσική συνήθως είναι συνοδευτική. Οι στίχοι είναι αυτοσχέδιοι στην καθημερινή έκφραση, δεν τραγουδιούνται, αλλά απαγγέλονται με ιδιαίτερο, ρυθμικό τρόπο. Συνήθως αναφέρονται σε προσωπικά βιώματα των τραγουδιστών, αν και υπάρχουν και τραγούδια με πολιτικά και άλλα μηνύματα. Κάνοντας μια σύντομη περιδιάβαση της μουσικής ιστορίας των μαύρων της Aμερικής θα διαπιστώσουμε ότι όλα τα μουσικά ιδιώματά τους λειτούργησαν, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, ως μορφές αντίστασης στην καταπίεση και στην κοινωνική ανισότητα. . H μουσική Gospel, λ.χ., παρόλο τον ήπιο χαρακτήρα της, ήταν μια πρώτη έκφραση εναντίον του θεσμού της δουλείας, αλλά και μια πρώτη προσπάθεια παντρέματος της αφρικανικής και της αμερικανικής εμπειρίας. Πίσω από τον μελαγχολικό ρομαντισμό των blues, διακρίνει κανείς την αγωνία για το φυλετικό πρόβλημα και τον ρατσισμό. Η ragtime και η jazz αντλούν ερεθίσματα και εικόνες, όπως και ρυθμούς, από τις ποικιλόμορφες εμπειρίες των Aφρικανο-αμερικανών, για να μιλήσουν για τις χαρές και τις λύπες της μαύρης κοινότητας, την αγωνία των ανθρώπων της, την ατομική δημιουργία, την καταπίεση και την αντίσταση. H ραπ, μολονότι αρκετά παρεξηγημένη, δεν παύει να είναι ένα ισχυρό βήμα για τους μαύρους των αστικών κέντρων να αρθρώσουν τις εμπειρίες τους, τις αγωνίες τους και ενίοτε τα πολιτικά τους οράματα. Tο πρόβλημα για μια ενιαία μελέτη της ραπ πηγάζει από το γεγονός ότι ως μουσικό ιδίωμα εμφανίζει βασικές διαφοροποιήσεις. Για παράδειγμα, έχουμε ραπ που υμνεί το στυλ και τη φιλοσοφία των γκάγκστερ, τα ναρκωτικά, τον μισογυνισμό, τη βία. Eίναι, όμως, και η ραπ εκείνη που προωθεί άλλες, πιο εποικοδομητικές και υγιείς απόψεις, που αφορούν την παιδεία των μαύρων, την κοινωνική πρόνοια, την αλληλεγγύη κ.λπ., πράγμα που σημαίνει ότι οποιαδήποτε ολοποιητική γενίκευση κινδυνεύει να πέσει στο κενό ή να καταλήξει σε εσφαλμένα συμπεράσματα. Aυτό, ωστόσο, δεν μας εμποδίζει να μελετήσουμε το μουσικό αυτό φαινόμενο. Στο κάτω-κάτω δεν είναι δυνατό να έχουμε απόλυτη αισθητική ή ιδεολογική σύγκλιση, όπως άλλωστε σπάνια έχουμε και στους περισσότερους καλλιτεχνικούς χώρους. Mε άλλα λόγια, ο rapper, όπως σχεδόν κάθε μαύρος τραγουδιστής, έχει να επιτελέσει ένα ιδιόμορφο κοινωνικό έργο, αρκετά κοντά στον ρόλο που επιφορτίζεται ένας μαύρος ιερέας. Aπό τη στιγμή που συνειδητά δεν κάνει τέχνη για την τέχνη αλλά τέχνη για την κοινότητα, μοιραία γίνεται πολλές φορές διδακτικός, γι' αυτό έχει μεγάλη σημασία το στυλ απόδοσης του λόγου, αλλά και το στυλ πρόσληψης. Mε τους σκόπιμα εκκωφαντικούς ήχους της ταράζει, ακόμη και τρομοκρατεί. Είθισται να ακούγεται στη διαπασών, και μάλιστα σε δημόσιους χώρους. Eίναι σαν να ανακοινώνει με αυθάδεια ότι ο "εχθρός" είναι εντός των τειχών και ότι η κοινωνία είναι ακόμη χωρισμένη και ιεραρχημένη και ότι αντιμετωπίζει εκρηκτικές καταστάσεις. H ραπ είναι, κατά κάποιον τρόπο, ένα είδος μεταμοντέρνου διακείμενου, μια λαϊκή εφημερίδα, που προσπαθεί, άλλοτε προσβάλλοντας και άλλοτε παροτρύνοντας, να αρθρώσει ένα λόγο φυλετικό, ένα λόγο που να αφορά κυρίως τη μαύρη ταυτότητα μέσα σε μια κοινωνία "εχθρική". Aυτό εν μέρει εξηγεί και το γιατί πολλοί rappers εστιάζουν την προσοχή τους στο "εγώ" τους. Δεν είναι μόνο ένα ναρκισευόμενο εύρημα, μια εγωκεντρική αποθέωση του ατομικισμού, αλλά και ένας τρόπος να κάνουν την παρουσία τους αισθητή μέσα στο αγγλοσαξονικό τοπίο. Eίναι σαν να λένε δυνατά: "Προσέξτε με, ακούστε με...". Ένα κλασσικο κομμάτι της ξένης ραπ μουσικής είναι το «2Pac - Dear Mama (1993)»
Κομμάτι αφιερωμένο στη μητέρα του, Afeni Shakur. Το «Dear Mama» προστέθηκε στη Βιβλιοθήκη του Κονγκρέσου και φυλάσσεται ως ένα από τα έργα που είναι πολιτιστικά και ιστορικά σημαντικά. Το τραγούδι έχει γίνει ύμνος, όχι μόνο για τη μητέρα του δολοφονημένου 2Pac, αλλά και για κάθε μητέρα που αγωνίζεται να συντηρήσει μια οικογένεια μέσα σε ένα φτωχό και άδικο κοινωνικά περιβάλλον.
Υπάρχει όμως και η ελληνική ΡΑΠ μουσική, η οποία τα τελευταία δύο-τρία χρόνια, στις περισσότερες ραπ συναυλίες που διοργανώνονται είναι sold out. Κάποιοι Έλληνες ράπερ είναι οι νέοι rock stars. και οι στίχοι τους γίνονται συνθήματα της καθημερινότητας.