Έρευνα: Το Σωφρονιστικό σύστημα και η αποτελεσματικότητα του

Η Ελλάδα του 2021 μοιάζει μάλλον περισσότερο με ένα καζάνι, το οποίο βράζει και φλέγεται, παρά με μια ανεπτυγμένη και δημοκρατική χώρα με τους πολίτες της να ζουν σε ένα καθεστώς ευημερίας και συμβίωσης κάτω από ένα κοινό κράτος. Καθημερινά, τον τελευταίο καιρό ακούμε όλο και πιο συχνά για εγκλήματα που όχι μόνο στιγματίζουν την κοινωνία μας, αλλά και την ανθρωπότητα εν γένει. Εγκλήματα όπως βιασμοί, ενδοοικογενειακή βία, παρενοχλήσεις στον επαγγελματικό χώρο, ακόμα και η παιδεραστία πέφτουν με φόρα στις επικεφαλίδες των δελτίων ειδήσεων. Οι πολίτες φαίνεται να έχουν προβληματιστεί με το γενικό αυτό πλαίσιο της εγκληματικής πράξης σε σχεδόν καθημερινή βάση. Για αυτό τον λόγο, αποφάσισα να διεξάγω την παρακάτω έρευνα σχετικά με το σωφρονιστικό σύστημα και την αποτελεσματικότητα του. Αποφάσισα μάλιστα, να επικεντρωθώ στις νεαρές ηλικίες- σε άτομα 18-25 ετών- με την πεποίθηση πως το μέλλον που βρίσκεται στα χέρια τους συνδέεται και καθορίζεται από το παρόν που ζουν. Αν και το δείγμα μου ήταν σχετικά μικρό, μιας και ο αριθμός των συμμετεχόντων ήταν μόλις είκοσι άτομα, θεωρώ πως εκπέμπει προς κάθε κατεύθυνση μιας εικόνα σταθερή και συγκρατημένη του συνόλου των νέων της χώρας μας.

Η έρευνα ξεκίνησε με την ερώτηση <<Για ποιους λόγους πιστεύετε ότι πολλοί εγκληματίες μετά την φυλάκιση τους δρουν με τον ίδιο εγκληματικό τρόπο;>>. Η απάντηση που έδωσε το μεγαλύτερο ποσοστό ήταν μάλλον αποκαρδιωτική. Το 58,8% των νέων απάντησε ότι η φυλακή δεν είναι σωφρονιστική. Εδώ τίθεται ένα ερώτημα με έντονη διάσταση. Για ποιο λόγο οι νέοι θεωρούν πως η φυλακή, η οποία είναι το κατεξοχήν όπλο του σύγχρονου σωφρονιστικού συστήματος, στέκεται ανεπαρκής εμπρός στον ρόλο της; Σίγουρα αυτό δείχνει πως οι νέοι δεν έχουν εμπιστοσύνη στο σύστημα δικαίου της Ελλάδας και αυτό κατ' επέκταση ριζώνει μέσα μας την συνείδηση πως σε ένα επιφανειακό επίπεδο η δικαιοσύνη είναι ανεπαρκής. Ένας σημαντικό ποσοστό ωστόσο, της τάξης του 29,4% απάντησε πως δεν είναι αρκετά αυστηρά τα πράγματα στις φυλακές. Αυτή η απάντηση γεννά ερωτήματα στο κατά πόσο οι φυλακές και οι κώδικες συμβίωσης μέσα σε αυτές απαντούν στον σκοπό τους. Ένα μικρό ποσοστό, μόλις το 11,8% απάντησε πως δεν ευθύνονται οι φυλακές, αλλά ο ίδιος ο χαρακτήρας των εγκληματιών. Αυτό δείχνει πως αυτό το ποσοστό των ατόμων πιστεύει ακράδαντα πως το σύστημα δικαίου είναι πραγματικά σωφρονιστικό.

Η επόμενη ερώτηση θρέφει σημαντικό ενδιαφέρον. Στην ερώτηση <<Θεωρείτε πως οι εγκληματίες με την επιστροφή τους στην κοινωνία, θα πρέπει να εντάσσονται και πάλι σε αυτήν; >> η συντριπτική πλειοψηφία απαντά με δυναμισμό 'Ναι'. Το ποσοστό αυτής είναι 76,5%! Εδώ διαφαίνεται πως οι νέοι πιστεύουν με σιγουριά ότι δεν θα πρέπει να παραγκωνίζονται οι φυλακισμένοι εγκληματίες, ούτε να είναι δακτυλοδεικτούμενοι από την κοινωνία. Ωστόσο εδώ τίθεται ένα μεγάλο ερωτηματικό καθώς στην προηγούμενη ερώτηση η πλειοψηφία απάντησε πως δεν σωφρονίζονται οι εγκληματίες, ενώ τώρα επιθυμεί να τους εντάξει και πάλι στη κοινωνία. Τελικά, είναι πρακτικά θετικοί στην ένταξη τους οι νέοι ή η θεωρία τους απέχει από την πραγματικότητα;

Σε έναν άλλο άξονα ερωτήσεων ακολούθησε η ερώτηση <<Για ποιους λόγους θεωρείτε πως τα νέα παιδιά είναι εξαιρετικά βίαια στην εποχή μας;>> σχεδόν οι μισοί, το 41,2% απάντησε πως αυτή η αντίδραση είναι αποτέλεσμα της παραμέλησης από τους γονείς. Ένα ποσοστό της τάξης του 29,4% απάντησε πως σχετίζεται με την έλλειψη μόρφωσης, ενώ ένα σημαντικό ποσοστό της τάξης του 23,5% απάντησε πως έχει να κάνει με τη βία που μπορεί να βιώνουν τα παιδιά στο σπίτι. Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός πως κανένας από τους ερωτηθέντες δεν απάντησε θετικά στο ότι έχει να κάνει με τη βία που εισπράττουν τα παιδιά μέσα από τα βιντεοπαιχνίδια. Φαίνεται πως σε αυτή την έρευνα, μια από τις δεδομένες απαντήσεις δεν συνυπολογίστηκε στις συνειδήσεις των νέων! Παρόλα αυτά θα πρέπει να λάβουμε σοβαρά υπ' όψη μας το γεγονός πως η μόρφωση θεωρείται από πολλούς ως μην κεκτημένη, ενώ θεωρείται ότι συναντιέται συχνά η παραμέληση και η βία στα σπίτια. Αλήθεια, πόσο εκδημοκρατισμένη και πολιτισμένη είναι η Ελλάδα του σήμερα, αν συμπεριλάβουμε την βαθειά της εικόνα, μια μεσαία τυπική οικογένεια;

Στην επόμενη ερώτηση <<Με ποιους τρόπους θα πρέπει να αντιμετωπίζονται οι αποκλίνουσες συμπεριφορές των παιδιών;>> οι απαντήσεις θέτουν προ των πυλών την παιδαγωγική μέθοδο που οφείλουν να ακολουθήσουν οι γονείς. Το μεγαλύτερο ποσοστό που άγγιξε το 55% απάντησε πως η συζήτηση είναι η καλύτερη μέθοδος για να αντιμετωπιστούν τέτοιου είδους προβλήματα. Εδώ διαφαίνονται οι δημοκρατικές αρχές των πολιτών και δίνεται μια λαμπρή ελπίδα για το τι σημαίνει δημοκρατία στο οικογενειακό πλαίσιο ταυτόχρονα με την νέα εξελιγμένη μέθοδο διαπαιδαγώγησης των νέων. Ένα μικρό ποσοστό της τάξης του 35% απάντησε με τιμωρία, ενώ ένα ακόμα πιο μικρό ποσοστό της τάξης του 10% απάντησε με επίπληξη. Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε λοιπόν, γιατί όλοι εκείνοι οι νέοι που απάντησαν θετικά στην τιμωρία, θεωρούν πως αυτή είναι η καταλληλότερη μέθοδος.

Ένας από τους μεγαλύτερους κοινωνικούς παιδαγωγούς που θα συναντήσει το παιδί από πολύ μικρή ηλικία έως και τα εφηβικά του χρόνια και τέλος την ενηλικίωση του, είναι το σχολείο. Έτσι λοιπόν, δεν θα μπορούσαμε να παραβλέψουμε τη συμμετοχή του στην επιμόρφωση των χαρακτήρων των παιδιών. Στην ερώτηση <<Θεωρείτε πως τα σχολεία βοηθούν στην ορθή διαπαιδαγώγηση των παιδιών;>> το 64,7% απάντησε πως όχι, δεν πιστεύει πως το σχολείο διαπαιδαγωγεί με σωστό τρόπο. Αυτό θα πρέπει σίγουρα να συνδυαστεί και με το γεγονός πως δεν είναι λίγοι εκείνοι οι νέοι που κάνουν λόγο πως στα σχολικά τους χρόνια βίωσαν τον ανταγωνισμό, το βαθμοθηρικό σύστημα εξέτασης, την παπαγαλία, την αδικία τόσο στο πλαίσιο των μαθημάτων όσο και στις διαπροσωπικές τους σχέσεις με τους συμμαθητές και τους καθηγητές τους, αλλά και πολλά άλλα. Οι νέοι με αυτή τους την απάντηση βροντοφώναξαν πως το σχολείο δεν έχει πετύχει το μεγαλύτερο σκοπό του, την διαπαιδαγώγηση των παιδιών!

Η επόμενη ερώτηση, η οποία ήταν και ελεύθερη απάντηση, παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Η ερώτηση <<Γράψτε μερικούς από τους λόγους που πιστεύετε πως ευθύνονται για τις κατ' επανάληψη αποκλίνουσες συμπεριφορές των παιδιών στο σχολικό χώρο>> δέχθηκε πολλές και διαφορετικές απαντήσεις. Αναλυτικότερα αυτές ήταν, η ενδοοικογενειακή κακοποίηση τους, η λανθασμένη διαπαιδαγώγηση στο σπίτι και η χρήση βίας, η αδιαφορία και η ανικανότητα των καθηγητών καθώς και ότι η μέση ελληνική οικογένεια νοσεί πνευματικά, ότι τα σχολεία συχνά δεν εφαρμόζουν παραδειγματικές τιμωρίες ταυτόχρονα με το ότι οι καθηγητές δεν παίρνουν θέση και μένουν ουδέτεροι σε σημαντικά γεγονότα, η ελλιπής ενημέρωση σχετικά με τις ορθές συμπεριφορές, οι κακές συναναστροφές των παιδιών, η πίεση από το σχολικό περιβάλλον, ο χαρακτήρας των παιδιών, έλλειψη ενσυναίσθησης. Ακολούθησε με τη σειρά της η ερώτηση <<Θεωρείτε πως τιμωρίες όπως η αλλαγή σχολικού περιβάλλοντος, επιδρούν θετικά στους νέους;>> Η συντριπτική πλειοψηφία απάντησε ένα βροντερό όχι φτάνοντας το 76,5%! Εδώ διαφαίνεται καθαρά πως οι νέοι πιστεύουν βαθιά στο ότι οι τιμωρίες δεν επηρεάζουν ορθά τα παιδιά και ειδικά τιμωρίες με μεγάλο αντίκτυπο στο παιδί, όπως η αλλαγή σχολείου.

Κινούμενη σε ένα διαφορετικό πλαίσιο αποφάσισα να δω τι θα απαντήσει ο κόσμος σε μια νέα ερώτηση που έχει να κάνει με την παγκόσμια κλίμακα και την συμβίωση των ανθρώπων σε επίπεδο πλέον κρατών. Στην ερώτηση <<Θεωρείτε πως επικρατεί βία ανάμεσα στα κράτη όλου του κόσμου;>> η πλειοψηφία που μάλιστα έφτασε το 88,2% απάντησε θετικά! Πραγματικά, δεν θα μπορούσε παρά μόνο να με εκπλήξει δυσάρεστα αυτή η απάντηση! Κι όμως οι νέοι φαίνεται να νιώθουν ανασφαλείς και εκτεθειμένοι σαν οντότητες, σαν πολίτες και εν γένει σαν κράτος! Η βία μοιάζει να έχει φωλιάσει στη συνείδηση τους γεγονός που μπορεί να τους οδηγήσει ακόμα και σε βίαιες συμπεριφορές ή σε αντιδραστικές και κακοήθεις απόψεις για τους υπόλοιπους λαούς. Δεχόμενη αυτή την απάντηση, δεν θα μπορούσα να παραλείψω την εξής ερώτηση <<Για ποιόν λόγο θεωρείτε πως επικρατεί το μίσος μεταξύ των ανθρώπων;>>. Οι νέοι φαίνεται να διχάζονται εδώ καθώς οι προτεινόμενες απαντήσεις κόπηκαν σε μικρά κομμάτια. Το μεγαλύτερο ποσοστό που άγγιξε το 29,4% απαντά λόγω της έλλειψης παιδείας, το 17,6% απαντά εξαιτίας του φόβου για το διαφορετικό, το 11,8% λόγω της καχυποψίας και της ζήλειας και το ίδιο ποσοστό εξαιτίας του ρατσισμού. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός πως κανένας δεν απάντησε θετικά στην προτεινόμενη απάντηση λόγω της διαφοράς του εισοδήματος. Από ότι φαίνεται οι νέοι, τουλάχιστον σε ένα πρώτο επίπεδο, δεν θεωρούν πως το μίσος και αντιπαλότητα στις ανθρώπινες σχέσεις του 21ου αιώνα δεν έχουν να κάνουν με το εισόδημα.

Η επόμενη ερώτηση είναι και αυτή εξίσου αποκαρδιωτική μιας και στην ερώτηση εάν έχουν υπάρξει ποτέ θεατές κάποιου βίαιου γεγονότος, η πλειοψηφία παίρνει τα ηνία της θετικής απάντησης. Το ποσοστό 82,4% απαντά θετικά αφήνοντας με ανοιχτό το στόμα αναγνώστες και ακροατές! Εν συνεχεία στην ερώτηση <<Αντιδράσατε εμπρός στο συμβάν;>> και πάλι η πλειοψηφία, αλλά εδώ σε μικρότερο ποσοστό, αυτό του 52,9% αντέδρασε αρνητικά. Ο κόσμος φαίνεται να συγχύζεται και να έρχεται σε αμηχανία εμπρός σε βίαια συμβάντα.

Τέλος στην ερώτηση <<Για ποιους λόγους πιστεύετε πως πολλοί άνθρωποι- θεατές συμβάντων δεν αντιδρούν;>> οι απαντήσεις ήταν ποικίλες και όλες εξαιρετικού ενδιαφέροντος. Μεταξύ άλλων ακούστηκαν οι εξής απαντήσεις: Freeze response, δηλαδή Fight, Flight or Freeze, δεν τους αφορά το πρόσωπο που θυματοποιείται ή φοβούνται και εκείνοι μην πάθουν το ίδιο με το θύμα και στιγματιστούν, αδιαφορία, αποφυγή συγκρούσεων, νοοτροπία του ότι ο καθένας πρέπει να κοιτάει τη δουλεία του.

Κλείνοντας κατανοούμε πως μέσα στη σύγχυση που υπάρχει μεταξύ των νέων για το εάν το σωφρονιστικό σύστημα είναι αρκετό για την ανθρωπότητα, δεν είναι λίγοι εκείνοι που στέκονται αγέρωχοι στην πεποίθηση τους πως το σύστημα δικαίου της χώρας μας είναι αναποτελεσματικό και ανεπαρκές. Για αυτόν ακριβώς το λόγο θα πρέπει η άποψη των νέων να ληφθεί υπ' όψη από το σύνολο της κοινωνίας, αλλά και οι ίδιοι οι νέοι να μάθουν να υπερασπίζονται τις απόψεις τους και να παλεύουν για ένα καλύτερο αύριο που μπορεί να κάνει ακόμα πιο όμορφη της ανθρωπότητα.

@Έρευνες