Χριστούγεννα
Γράφει για το PhyloSofia ΟΝ η Ελεάνα Παρασκευοπούλου, μαθήτρια Κλασσικής Φιλολογίας στο ΕΚΠΑ...
@Ελεάνα Παρασκευοπούλου
Γεια σας, ελπίζω όλοι να είστε καλά! Έχουμε Χριστούγεννα, έχουμε γιορτές και εύχομαι χρόνια πολλά σε όλους! Με αφορμή αυτήν την περίοδο του χρόνου, μια γιορτινή περίοδο, αποφάσισα να γράψω αυτό το άρθρο, με θέμα τα έθιμα, τα ήθη και τις συνήθειες που έχουν οι κάτοικοι του Πύργου Ηλείας για τα Χριστούγεννα, την Πρωτοχρονιά και την προετοιμασία εκείνων των ημερών. Διαλέγω αυτό το μέρος, εξαιτίας του ότι είναι ο τόπος καταγωγής μου. Ελπίζω να σας φανεί ενδιαφέρον! Τι λέτε λοιπόν... ξεκινάμε;
Αρχικά, οι προετοιμασίες ξεκινάνε περίπου 40 ημέρες πριν από την Παραμονή των Χριστουγέννων. Η λεγόμενη Σαρακοστή των Χριστουγέννων ξεκινά από τις 15 Νοεμβρίου με νηστεία για τους πιστούς και την πνευματική και σωματική τους προετοιμασία για την γέννηση του Χριστού. Όσον αφορά τα θέματα της πόλης, ο Δήμος του Πύργου στολίζει στην κεντρική πλατεία του Πύργου ένα μεγάλο Χριστουγεννιάτικο δέντρο και σε ένα άλλο σημείο ένα μεγάλο καράβι. Επίσης, εκείνες τις ημέρες οι νοικοκυρές φτιάχνουν, τα γνωστά σε όλους μας Χριστουγεννιάτικα γλυκά, μελομακάρονα, κουραμπιέδες και δίπλες. Την Παραμονή των Χριστουγέννων έρχονται φυσικά τα παιδιά να πουν τα Χριστουγεννιάτικα κάλαντα και επίσης παλαιότερα βέβαια, οι νοικοκυρές έφτιαχναν ένα ιδιαίτερο και εύκολο γλυκό. Είναι κάτι σαν τηγανόψωμα, δηλαδή αναμείγνυαν αυγά, αλεύρι και γάλα, τηγάνιζαν το μείγμα και πάνω έριχναν μέλι και καρύδια. Αυτό το γλύκισμα το χρησιμοποιούσαν συχνά ως κέρασμα για τους καλεσμένους του σπιτιού. Επιπλέον, οι παλιές νοικοκυρές, όπως η γιαγιά μου για παράδειγμα, ζύμωναν το Χριστόψωμο. Σήμερα βέβαια, οι περισσότερες νοικοκυρές τα αγοράζουν από τους φούρνους, λόγω έλλειψης χρόνου. Υπάρχουν όμως ακόμα γυναίκες που φτιάχνουν τα τσουρέκια, εδέσματα που δεν λείπουν ποτέ από το Χριστουγεννιάτικο τραπέζι. Κάτι όμως, που δεν γνωρίζουν αρκετοί, είναι ότι στις 14 Σεπτεμβρίου, την ημέρα της Υψώσεως του Τίμιου Σταυρού, ο βασιλικός, που ευλογείται από την εκκλησία, τον παίρνουν οι νοικοκυρές τον φτιάχνουν προζύμι και τον φυλάνε μέχρι τα Χριστούγεννα, όπου φτιάχνουν το Χριστόψωμο και το Πάσχα, όπου φτιάχνουν το Σταυρόψωμο. Όσον, αφορά τον στολισμό του Χριστόψωμου, πληροφοριακά, στο επάνω μέρος του ψωμιού το ζυμώνουν και βάζουν ένα σταυρό με καρύδια, το γεμίζουν με καρύδια και αμύγδαλα, το στολίζουν και τελικά το κόβει ο νοικοκύρης του σπιτιού, Ανήμερα τα Χριστούγεννα το μεσημέρι στο τραπέζι και δίνει μια φέτα στο καθέναν για καλή τύχη. Ανήμερα των Χριστουγέννων, ο Πύργος και γενικά η Πελοπόννησος έχουν ως έθιμο να μαγειρεύουν κοτόσουπα για το Χριστουγεννιάτικο τραπέζι.
Την Παραμονή της Πρωτοχρονιάς συνηθίζουν όπως πάντα, να φτιάχνουν την γνωστή βασιλόπιτα με το φλουρί και σε όποιον πέσει το φλουρί θα ήταν τυχερός για όλη την χρονιά, λένε. Εδώ στον Πύργο, όμως υπάρχουν τρία είδη βασιλόπιτας. Είναι με κρεμόριο, με πορτοκάλι και με γιαούρτι. Συνηθίζεται κυρίως αυτή με το πορτοκάλι και το γιαούρτι. Επιπλέον, όταν αλλάξει η ώρα και μπει το καινούριο έτος, συνηθίζει ο νοικοκύρης του σπιτιού να πετάει ένα ρόδι ή στην αυλή, αν υπάρχει, ή στον δρόμο για την καλοτυχία του σπιτιού. Και έλεγαν οι παλιοί «όσα σπυριά χυθούν τόσα χρόνια να ζήσει το σπιτικό μας»! Ανήμερα της Πρωτοχρονιάς, οι πιστοί πηγαίνουν στην εκκλησία και ανάλογα και με την κάθε ενορία, μοιράζονται κομμάτια βασιλόπιτας. Ύστερα οι νοικοκυραίοι διαλέγουν ένα συγκεκριμένο άτομο, που πιστεύουν ότι είναι τυχερό και τον βάζουν να κάνει ποδαρικό στο σπίτι, για να είναι τυχερό το σπίτι την καινούρια χρονιά. Επίσης, Ανήμερα πολλές οικογένειες ανταλλάσσουν δώρα μεταξύ τους και το έλεγαν Μποναμά!
Την Παραμονή των Φώτων έρχονται ξανά τα παιδιά για τα καθιερωμένα κάλαντα και η ημέρα αυτή, ακόμα λέγεται Πρωτάγιαση και λόγου αυτού είναι βαριά μέρα νηστείας. Ανήμερα των Φώτων ο κόσμος πηγαίνει για αγιασμό και κάποιοι συνηθίζουν αν έχουν πορτοκαλιές, να κόβουν ένα κλαράκι με πορτοκάλια και να το πηγαίνουν στην εκκλησία να το αγιάσουν, έτσι ώστε να έχουν καλές σοδειές για το νέο έτος. Επίσης ακούγεται ότι αν τα αγιασμένα πορτοκάλια τα φυλάξεις μπροστά στο εικόνισμα και αντέξουν μέχρι την Μ. Παρασκευή και είναι καλός ο χυμός τους ο ιδιοκτήτης θα είναι υγιής για τον υπόλοιπο χρόνο, ενώ αν χαλάσει, λένε, δεν θα είναι καλό για την οικογένεια. Μόλις τελειώσει η εκκλησία, υπάρχει το επίνειο της περιοχής, το Κατάκολο, που έχει λιμάνι, έρχεται ο σεβασμιότατος Μητροπολίτης του Πύργου και πετάει τον σταυρό στην θάλασσα. Πέφτουνε τα παιδιά εως συνήθως, όπως γίνεται σε όλα τα μέρη, και όποιος πιάσει τον σταυρό του κάνει δώρο μια εικόνα ή ένα χρυσό σταυρό ο σεβασμιότατος. Ακόμα σε πολλά χωριά γύρω από τον Πύργο έχουν το έθιμο με τους καλικάντζαρους. Δηλαδή πιστεύουν ότι την Παραμονή των Φώτων κατεβαίνουν οι καλικάντζαροι από τις καμινάδες και κάνουν διαρκώς αταξίες στο σπίτι και για αυτόν τον λόγο περιμένουν τον παπά εκείνη την ημέρα να έρθει στο σπίτι και να το αγιάσει. Επίσης, σε ένα άλλο χωριό πιστευόταν η ακόλουθη παράδοση: Ξεκινάει από την Παραμονή, ξεκινάει μια εβδομάδα πριν από τα Χριστούγεννα και υποτίθεται ότι οι καλικάντζαροι με ένα μεγάλο πριόνι κόβουνε το δέντρο που κρατάει τη γη. Και την ημέρα των Χριστουγέννων, που είναι έτοιμο να κοπεί, το αφήνουν και ανεβαίνουν πάνω στην γη να αρχίσουν να πειράζουν τους ανθρώπους για να τσακώνονται και να φωνάζουνε. Όμως εκ θαύματος, όταν ξαναγυρίζουνε μετά τα Θεοφάνια, ο κορμός του δέντρου έχει ξαναγίνει ενιαίος. Εκείνες τις μέρες λιβανίζουν σε καθημερινή βάση, για να μην υπάρχουνε μέσα στο σπίτι προστριβές και για να φύγουν από το σπίτι. Και το βράδυ της Παραμονής των Θεοφανίων βγαίνουν οι νοικοκυρές στην πόρτα και ρίχνουνε στάχτη. Στάχτη στις γωνίες του σπιτιού από το τζάκι τους, γιατί λένε ότι μπαίνουν μέσα από το τζάκι, ρίχνανε στις τέσσερις γωνίες του σπιτιού για να φύγουν, να εξαφανιστούνε και για να μην τους πειράζουν άλλο.
Αυτά ήταν τα
ήθη και τα έθιμα του Πύργου Ηλείας. Ελπίζω να σας φάνηκαν
ενδιαφέροντα και να σας κίνησα το ενδιαφέρον να μάθετε περισσότερα για αυτόν
τον τόπο.